In gesprek met Elise Nieuwhof, manager praktijkleren bij 's Heeren Loo.
Praktijkgestuurd leren
Voor ’s Heeren Loo, een grote zorgorganisatie voor mensen met een verstandelijke beperking is iedereen een individu. Elke cliënt heeft persoonlijke wensen, en alle zorg is daarmee uiteindelijk maatwerk. Deze visie wordt ook gehanteerd binnen het opleidingsprogramma voor zij-instromers: praktijkgestuurd leren. Door deze manier van opleiden worden onderwijs en praktijk dichtbij elkaar gebracht. Leerlingen nemen zelf verantwoordelijkheid voor het leerproces en worden zo opgeleid om dit ook uit te dragen binnen hun werk. Elise Nieuwhof, manager praktijkleren bij ’s Heeren Loo, vertelt: “Wij willen dat al onze cliënten zoveel mogelijk eigen regie kunnen voeren over hun leven. Dat kan alleen werkelijkheid worden als elke medewerker ook weet wat het is om eigen regie te hebben. En dan is de schoolperiode de perfecte tijd om dat te oefenen”.
Gestandaardiseerd maatwerk
“We wilden een opleiding die veel ruimte gaf voor eigen regie. En die verantwoordelijkheid kan best lastig zijn voor studenten! Eigen regie betekent namelijk ook dat je keuzes moet maken, en moet ontdekken wat jij belangrijk vindt. Natuurlijk is er een bepaalde structuur, maar daarbinnen is veel vrijheid. Gestandaardiseerd maatwerk noemen we het ook wel”. Binnen praktijkgestuurd leren is veel ruimte voor begeleiding en de zoektocht naar de best passende leervraag. Deze begeleidingsgesprekken vinden elke tien weken plaats. “Je hoeft dan ook niet bij je begeleider aan te komen en te zeggen: ‘Jongens, ik heb even gereflecteerd, en ik ga nu aan de slag met werkproces 2’. We stellen juist vragen zoals: waar kreeg je de afgelopen tijd een naar gevoel van? Of heeft iets je vreselijk geïrriteerd? Zo is er ruimte voor de mens: wat zie je, wat voel je, wat denk je?”, vertelt Elise. “Natuurlijk weten we al wat beginnende leerlingen tegen gaan komen. Alleen gaan we hen dat niet voorzeggen, ze mogen het zelf bedenken. We willen namelijk dat ze later hetzelfde doen in het contact met (of ‘voor’) hun cliënt. Natuurlijk weet je dat jouw cliënt elke dag weer zal willen ontbijten. Het gaat erom dat je het aan mensen vraagt!”.
Samenwerking met onderwijs
Ondanks dat ’s Heeren Loo een grote landelijke organisatie is, blijkt deze vorm van begeleiding toch haalbaar. Opleidingssubsidies en goede samenwerking met ROC’s bieden de sleutel naar de oplossing. “Onlangs hebben we ons vijfde samenwerkingsverband getekend met ROC Rivor”, geeft Elise aan.
“Praktijkgestuurd leren betekent ook een omslag binnen het onderwijs. Doordat studenten in eigen regie zijn en een eigen weg mogen vinden naar deskundigheid, moeten docenten dat ook. Binnen het onderwijs werd in het verleden vastgehouden aan protocollen, toetsen en systemen. Studenten zitten in een schoolbank, luisteren, lezen en reproduceren, en krijgen uiteindelijk een diploma. Dat past niet bij een maatwerk benadering”, vertelt Elise. “Wanneer een fysiotherapeut verpleegkundige wil worden, heeft hij of zij al meer kennis van anatomie dan iemand die vanaf nul begint. Daar moet ruimte voor zijn. Als je kunt aantonen dat je vakbekwaam bent op een bepaald gebied, dan is het oké. En daarvoor gebruiken we leereenheden die het vak goed beschrijven. Zo kan die fysiotherapeut juist aan de slag met zaken die hij of zij nog mist, zoals de specifieke beelden die je tegenkomt bij iemand met een verstandelijke beperking, of hoe je omgaat met het werken in een hecht team binnen een grote organisatie. We zien kennis en kunde voor iedereen als een puzzel. Bepaalde stukjes liggen er al, en die vullen we aan met nieuwe kennis en kunde. Zo heb je uiteindelijk het totale plaatje en ben je vakbekwaam”.
Opleiden naar betere zorg
Dat ’s Heeren Loo deze nieuwe aanpak groot inzet, is duidelijk. Het eerste project rondom praktijkgestuurd leren begon in 2014, waarna de eerste groep leerlingen is gestart in september 2015. “In maart 2019 hadden we bijna 700 studenten die op deze manier hun opleiding zijn gaan volgen. Het totaal aantal studenten in Nederland is nog groter, want er doen andere organisaties met ons mee. Vanaf oktober hebben wij 1400 BBL’ers, waarvan er ongeveer 1000 in praktijkgestuurd leren gaan studeren”. ’s Heeren Loo is hiermee goed op weg richting de 15% opleidingsplaatsen. Dit is ook afgesproken binnen Actielijn 1 van het Regionaal Actieplan Aanpak Tekorten (RAAT). “En we zien ook dat andere organisaties dit oppakken. Zo is Sherpa op het eigen terrein een praktijkgestuurde opleiding gestart. En wij hebben dit concept ook niet helemaal zelf bedacht: wij deden weer veel inspiratie op bij de praktijkroute van het Friesland College. Laten we van elkaar leren, uitkiezen wat bij elke organisatie en elk individu past, en samen het opleiden en daarmee de kwaliteit van zorg verbeteren. Voor veel studenten is de schooldag een soort verplichte baaldag. Daar spenderen we dan een paar mille per jaar aan! Dat is toch zonde? Het kan zoveel beter, en vooral: interessanter!”.
Elise daagt andere organisaties uit om ook ‘out of the box’ te denken op het gebied van opleiden. “Onze maatschappij is gewend aan hokjes. Als je eenmaal je hokje hebt gevonden en daarbinnen blijft, dan is het goed. Maar we weten dat dit niet de beste zorg oplevert. Ieder mens, of je nu cliënt, student of medewerker bent, is uniek. Laten we daar naar handelen. Daar wordt alles uiteindelijk beter van”.
