Directeur-bestuurder van Utrechtzorg Vincent Alkemade schrijft in 'Uit de abstractie' over de urgentie van de personeelstekorten in zorg en welzijn.

Rode cijfers

Een wezenlijk deel van mijn werk voor Utrechtzorg is het hameren op het aambeeld van de urgentie en de gigantische impact van de personeelstekorten. We moeten ons voorbereiden op een grote transitie, en daarbij horen stevige keuzes op het gebied van inzet van zorgpersoneel. Dat we in onze drie arbeidsmarktregio’s (Utrecht, Amersfoort-Eemland en Gooi & Vecht) in 2031 veertienduizend vacatures binnen zorg en welzijn niet meer kunnen invullen is een behoorlijk rampzalig vooruitzicht. Van het feit dat 25% van de nieuwe medewerkers binnen het jaar is vertrokken, zouden op z’n zachtst gezegd de alarmbellen moeten afgaan. En zo hebben we nog wel meer verontrustende prognoses. Kijk de cijfers er maar op na op ons arbeidsmarktdashboard.

Twee voor twaalf

De afgelopen tijd ben ik meermaals gevraagd om mee te denken en input te leveren bij het opstellen van de strategische koers of het nieuwe meerjarenplan. Naast het feit dat ik het inspirerend vind om een bijdrage te mogen leveren, is het ook het moment om zonder omhaal duidelijk te maken waar we staan op het vlak van personeelstekorten: het is twee voor twaalf! Maar de cijfers van de tekorten in 2031 blijven toch vaak te abstract en daarmee teveel op afstand.

Desondanks voelen steeds meer zorg- en welzijnsorganisaties de pijn van het tekort aan personeel. Mede door het hoge actuele verzuim van gemiddeld 10% als nasleep van de coronaperiode. De oude reflexen steken hun kop weer op: fanatieker gaan werven (ook bij elkaar), arbeidsvoorwaarden aantrekkelijker maken of door aanbreng-bonussen in te zetten om uit het beperkte aanbod personeel binnen te halen.

Regionale verantwoordelijkheid

Uiteindelijk is het een doodlopende weg, want het aantal beschikbare medewerkers in de regio zal hoe dan ook dalen. Het is beter om hier gezamenlijk een antwoord op te hebben in de regio dan allen voor zich. Waar de ene organisatie voldoende personeel heeft, zal de buurman een dubbel tekort hebben. Dat personeelsgebrek bij de buurman gaat z’n weerslag hebben op andere instellingen in de regio. Pakken we onze gezamenlijke verantwoordelijkheid voor de personele voorziening in de regio?

Personele paragraaf

Als ik een bijdrage lever aan een strategiesessie van een zorg- of welzijnsinstelling dan stel ik soms de vraag: je hebt straks 10% minder personeel, dus welke afdeling ga je sluiten? Ik weet het, dit is geen fijne vraag. Niemand denkt in termen van minder zorg verlenen. Misschien hoeft het ook niet voor de volle honderd procent als we meer zorgtechnologie kunnen gebruiken en we de schaarse zorgprofessionals vaker gaan inzetten over meerdere organisaties heen. Wel maakt deze vraag duidelijk waar we mee te maken hebben. De prognosecijfers gaan over een keiharde realiteit.

Eén ding is zeker: we moeten anders organiseren, anders werken en anders opleiden. Gelukkig merk ik dat steeds meer bestuurders en HR-professionals dit onderkennen. Dat is goed en nodig. Welke stap helpt om hier bewust en actief mee aan de slag te gaan? Zorg dat bij het uitdenken van elke strategische koers, beleidsnotitie, meerjarenplan of zelfs een toekomstig project de personele capaciteit een onlosmakelijk onderdeel hiervan vormt. Maak duidelijk wat de personele draagkracht van de zorg- en welzijnsorganisatie is en maak keuzes. Zo brengen we die alarmerende prognoses uit de abstractie en kunnen we het echt anders gaan doen. Kan ik op u rekenen?